ژئوشیمی و پتروژنز سنگ‌های آداکیتی پرسیلیس ترشیری، منطقه شاه‌سلیمان‌علی (جنوب باختر بیرجند- خاور ایران)

فعالیت‌های ماگمایی ترشیری منطقه شاه‌سلیمان‌علی در جنوب باختر بیرجند، در بخش خاوری لوت به صورت سنگ‌های آذرآواری – گدازه‌ای و نیمه‌ژرف بروز کرده‌‌اند. سنگ‌های آذر‌آواری شامل انواع توف، آگلومرا و برش و سنگ‌های آتشفشانی شامل آندزیت، تراکی‌آندزیت و داسیت  هستند. بافت اصلی این سنگ‌ها را پورفیری و گلومروپورفیری با خمیره ریزبلورین تا شیشه‌ای تشکیل می‌دهند. درشت‌بلور‌های اصلی در آندزیت‌ها شامل پلاژیوکلاز، هورنبلند با حاشیه سوخته و بیوتیت  و در داسیت‌ها شامل کوارتز، پلاژیوکلاز، آلکالی‌فلدسپار و بیوتیت هستند. دیوریت‌های پورفیری تنها سنگ‌های نیمه‌ژرف منطقه را تشکیل می‌دهند. دگرسانی سریسیتی، کربناتی و  پروپیلیتیک در این سنگ‌ها رایج هستند. این سنگ‌ها دارای  9/61-8/56 درصدSiO2  ،1/18- 5/16  درصد Al2O3، Sr بالا (990-660 پی‌پی‌ام)، نسبت بالای Sr/Y ( 6/54- 6/40 پی‌پی‌ام) و مقادیر پایین Y (7/19-1/16 پی‌پی‌ام) هستند که نشان‌دهنده‌ ویژگی‌های آداکیتی آنها می‌باشند. ویژگی‌های ژئوشیمیایی نمونه‌های منطقه با آداکیت‌های پرسیلیس                                                                                                                   %wt)2/2- 5/0%wt, MgO = 11 ppm, Na2O+K2O < 1100 (Sr < همخوانی دارد. همچنین این سنگ‌ها از عناصر LILE و LREE غنی‌شدگی نشان می‌دهند و دارای تهی‌شدگی نسبی از عناصر انتخابی  HFSE  مانند Nb وTi هستند. الگوی شدید جدایشی در REE و نیز مقادیر پایین HREE و Y ممکن است به دلیل وجود گارنت و یا آمفیبول در پسامانده جامد ماگمای این سنگ‌ها باشند. همچنین مقادیر بالای استرانسیم و بی‌هنجاری منفی تانتالیم، نیوبیم و تیتانیم می‌تواند نشانگر عدم حضور پلاژیوکلاز، وجود اکسیدآهن و تیتان در تفاله‌ باقیمانده ذوب باشد. ویژگی‌های ژئوشیمیایی سنگ‌های منطقه نشان می‌دهند شکسته شدن صفحه اقیانوسی فرورونده و ذوب باقیمانده‌ این صفحه موجب تولید ماگماتیسم آداکیتی این منطقه شده ‌است.